استریلیزاسیون چیست؟
وقتی صحبت از “استریل” میشود، در ذهن بیشتر ما تصاویری از آزمایشگاه‌ها، بیمارستان‌ها و دندانپزشکی‌ها شکل می‌گیرد. استریلیزاسیون فرآیندی است که طی آن تمامی موجودات زنده (اعم از باکتری، قارچ، ویروس و اسپور ) از سطح ابزارها، لوازم و محیط‌ها از بین می‌روند. هدف اصلی این فرآیند، حذف هر گونه آلودگی و جلوگیری از انتقال بیماری‌هاست.
همچنین در ادامه توضیحات بیشتری در مورد دستگاه استریل پلاسما خواهیم پرداخت.
اما چطور می‌توان به این سطح بالایی از تمیزی دست یافت؟
ضدعفونی چیست و تفاوت آن با استریلیزاسیون؟
بسیاری اوقات واژه‌های ضدعفونی و استریلیزاسیون را به جای هم به کار می‌برند، اما تفاوت‌های مهمی با هم دارند. ضدعفونی فقط منجر به کاهش تعداد میکروب‌ها به سطحی غیرخطرناک میشود، در حالی که استریلیزاسیون به معنای حذف کامل تمام موجودات زنده است.
به عنوان مثال، شستن دست‌ها با الکل ضدعفونی محسوب میشود، اما استفاده از دستگاه استریل پلاسما برای ابزارهای جراحی، استریل کامل است.
روش‌های استرلیزاسیون حرارتی
استریلیزاسیون با بخار (Autoclave)
یکی از قدیمی‌ترین و متداول‌ترین روش‌ها، استفاده از بخار تحت فشار است. دستگاه اتوکلاو با استفاده از بخار ۱۲۱ درجه سانتی‌گراد و فشار مشخص، مواد را استریل می‌کند. این روش برای لوازم فلزی و مقاوم به حرارت مناسب است، اما برای برخی ابزارهای الکترونیکی یا حساس، گزینه خوبی نیست.
استریل توسط حرارت خشک
در این روش از فر با حرارت خشک (Dry Heat Oven) استفاده میشود. دمای بالا (معمولاً ۱۶۰ تا ۱۸۰ درجه) به مدت چندین ساعت، باعث مرگ میکروارگانیسم‌ها میشود. البته این روش زمان‌بر بوده و تنها برای ابزارهای مقاوم به حرارت مناسب است.
استریل با نور فرابنفش
نور فرابنفش (UV-C) یکی از روش‌های بدون مواد شیمیایی برای استریل کردن است. این نور DNA میکروارگانیسم‌ها را مختل می‌کند و از تکثیر آن‌ها جلوگیری می‌کند. اما این روش فقط سطوحی که مستقیماً در معرض نور هستند را استریل می‌کند و محل‌های پنهان را فرامی‌گذارد.
ضدعفونی‌کننده‌های شیمیایی
موادی مانند الکل، گلوتارآلدئید و پراکسید هیدروژن برای ضدعفونی کردن سطوح یا ابزارهای حساس به حرارت استفاده می‌شوند. این مواد می‌توانند مؤثر باشند، اما ممکن است سمیت داشته باشند یا باعث خوردگی ابزارها شوند.
دستگاه استریل پلاسما، نوآوری در استریل کردن
چرا دستگاه استریل پلاسما؟
امروزه در بیمارستان‌ها، آزمایشگاه‌ها و مطب‌های تخصصی، دستگاه استریل پلاسما به یکی از پیشرفته‌ترین و ایمن‌ترین روش‌های استریل تبدیل شده است. این دستگاه با استفاده از پلاسمای یونیزه شده هیدروژن پراکسید، ابزارها را بدون نیاز به حرارت بالا و مواد شیمیایی قوی استریل می‌کند.
دستگاه استریل پلاسما چطور کار می‌کند؟
در این روش، ابتدا محیط داخل دستگاه خلاء میشود. سپس هیدروژن پراکسید به صورت اسپری وارد میشود و در نهایت با استفاده از انرژی الکترومغناطیسی، این ماده به گاز پلاسما تبدیل میشود. این پلاسمای یونیزه شده قادر است به تمام سطوح (حتی در شکاف‌ها و مجرای‌های ظریف) نفوذ کند و تمام میکروارگانیسم‌ها را از بین ببرد.
برای تولید پلاسما از منابع تغذیه ولتاژ بالا و یا منبع تغذیه پلاسما استفاده میشود.
مزایای استریل با گاز پلاسما
– بدون حرارت بالا و مناسب برای ابزارهای الکترونیکی
– عدم استفاده از مواد شیمیایی خطرناک
– دوره استریل کوتاه‌تر نسبت به روش‌های دیگر
– ایمنی بالا برای کاربران و محیط
– استریل کامل از جمله اسپورها
کجا از دستگاه استریل پلاسما استفاده می‌کنند؟
این دستگاه‌ها در بیمارستان‌ها، آزمایشگاه‌های تشخیص طبی، مطب‌های دندانپزشکی و پزشکی زیبایی کاربرد گسترده‌ای دارند. همچنین در صنایع داروسازی و تولید تجهیزات پزشکی نیز از این روش استقبال زیادی میشود.
جمع‌بندی:
در دنیای امروز، که بهداشت و سلامت اهمیت بالایی یافته است، استریلیزاسیون به یکی از ارکان اصلی خدمات درمانی و پزشکی تبدیل شده است. اگرچه روش‌های مختلفی وجود دارند، ولی دستگاه استریل پلاسما به عنوان یکی از نوآورانه‌ترین و ایمن‌ترین گزینه‌ها، می‌تواند تضمین‌کننده کیفیت بالای بهداشت و ایمنی باشد. این دستگاه با تلفیق علم فیزیک و شیمی، راهی هوشمندانه برای استریل کامل فراهم کرده است.
سوالات متداول:
- آیا دستگاه استریل پلاسما برای تمام انواع ابزار پزشکی مناسب است؟
بله، این دستگاه برای ابزارهای حساس به حرارت، الکترونیکی و حتی پلاستیکی نیز مناسب است.
- آیا استریل با پلاسما زیست‌محیطی است؟
بله، این روش بدون استفاده از مواد شیمیایی خطرناک و بدون تولید ضایعات سمی، کاملاً دوستدار محیط زیست است.
- آیا استریل پلاسما نسبت به اتوکلاو بهتر است؟
در مواردی که ابزارها به حرارت حساس هستند، پلاسما گزینه بهتری است. اما برای ابزارهای مقاوم به حرارت، اتوکلاو همچنان گزینه مناسبی است.
- چقدر زمان می‌برد تا یک چرخه استریل با دستگاه پلاسما تمام شود؟
معمولاً یک چرخه کامل استریل با این دستگاه ۳۰ تا ۷۰ دقیقه طول می‌کشد، بسته به نوع دستگاه و نوع بار.
- آیا دستگاه استریل پلاسما در ایران موجود است؟
بله، این دستگاه‌ها در بیمارستان‌ها و مراکز درمانی بزرگ ایران استفاده می‌شوند.